Wuběr rěčow:
Pomnik za padłych pólskich wojakow
Jurij Suchy z Chrósćic je kónc Druheje swětoweje wójny jako šěsćlětny hólc dožiwił. Swoje dopomnjenki wopisa w Serbskej protyce 2017.
Poslednje dny w aprylu 1945
„Dolina smjerće“ mjenuja w pólskich wojersko-historiskich wozjewjenjach zahony mjez Halštrowom, Pančicami a Hórkami, hdźež dóńdźe w poslednich dnjach apryla 1945 k ćežkim wojowanjam z němskim wójskom Schörnera». Tu padny na 2000 wojakow druheje pólskeje armeje, kotruž rozkazowaše general Karol Swierczewski.
Sam je wón, Jurij Suchy, jako šěsćlětny hólc widźał dźiwju ćěkańcu pólskich jednotkow ze směra Pančic a Smječkec dele do Łuhowskich lěsow hač do Pěskec, hdźež steješe Čerwjena armeja. To běše same třělenje, hara lětadłow, wutřěle kanonow a praskot granatow. A w Hórkach Němcy hišće hórje zachadźachu. Tam nadpadnychu transport pólskich ćežkozranjenych wojakow. Cyłkownje padny při tutych wojowanjach třećina wšěch pólskich wojakow, kotřiž běchu do Łužicy přišli.
Dwaj pomnikaj
Wšě tute surowosće poslednjeje bitwy Druheje swětoweje wójny su symbolisce kaž tež wuměłsce do dweju pomnikow zjimane. Tón znaćiši bu 14. oktobra 1967 poswjećeny. Pomnik je třiróžkaty, třischodźenkowy twar z wopornej šklu, zwuraznjejo tak tři potrjechene narodnosće: Pólsku, Němcow a Serbow. Do čerwjeneho porfyra zadypany wopomnjenski tekst je tohorunja trojorěčny: pólski, serbski, němski. Wuměłsce zdokonjane a jara emocionalne su zwobraznjene wuprajenja pomnika. Widźiš tam zrudnu mać, mrějaceho wojaka a přisahowacu ruku.
Dokelž prěni pomnik wuznamej pólskich wójnskich podawkow apryla 1945 dosć njewotpowědowaše, da Pólska dalši monumentalny pomnik w formje křidła worjoła postajić. Na poswjećenju 7. junija 1980 wobdźělichu so wysocy pólscy a němscy politikarjo, wójnscy weteranojo kaž tež 4000 wobydlerjow wobeju statow.
(Wurězk z: Jurij Suchy "50 lět pomnik za padłych pólskich wojakow w Chrósćicach" w: Serbska protyka 2017, str. 143)
Wysoki wopyt
Dnja 20. septembra 1975 wopyta pomnik na Fulkec hórce pozdźiši bamž Jan Pawoł II. jako Krakowski kardinal Karol Wojtyła.
Dalše informacije
Dr. Dieter Rostowski